We kiezen vaak bewust voor voedsel in glas of blik, omdat we aannemen dat dit stabielere verpakkingen zijn dan zacht plastic. Glas is inert en metaal is ondoordringbaar. Toch schuilt er een essentieel, maar problematisch, detail in deze verpakkingen: de plastic componenten die nodig zijn om ze af te dichten.

Zowel conservenblikken als de metalen deksels op glazen potten bevatten kunststoffen die, onder invloed van hun eigen inhoud, kunnen afbreken en microplastics (MP's) kunnen afgeven aan ons voedsel. De boosdoeners zijn niet alleen hitte, maar specifiek de chemische cocktail van zuur en zout.

De Twee Typen "Verborgen" Plastic

Om het probleem te begrijpen, moeten we eerst onderscheid maken tussen de twee soorten verpakkingen en hun specifieke plastic componenten.

1. Conservenblikken: De Noodzakelijke Coating

Conservenblikken (denk aan soep, bonen of vis) zijn meestal gemaakt van staal of aluminium. Omdat voedsel (vooral zuur en zout voedsel) metaal kan aantasten, is de binnenkant van elk blik voorzien van een flinterdunne plastic coating (lining).

Deze laag, vaak een epoxyhars (historisch met BPA, nu vaker met BPA-vrije alternatieven), fungeert als een barrière. Het voorkomt corrosie, het vrijkomen van metaalionen in het voedsel, en het ontstaan van een "metaalachtige" smaak. Deze coating kan echter degraderen door hitte (tijdens sterilisatie) of door fysieke schade (een deuk in het blik), waardoor microdeeltjes van de coating zelf kunnen loslaten.

2. Glazen Potten: De Problematische Zegelring

Bij glazen potten is het glas zelf perfect inert. Het risico zit hem uitsluitend in de metalen draaideksel. Als je de binnenkant van zo'n deksel bekijkt, zie je een zachte, rubberachtige ring.

Dit materiaal is een plastisol, wat in feite een vloeibare vorm van PVC (polyvinylchloride) is die tijdens de productie in de deksel wordt gegoten en vervolgens door hitte wordt uitgehard tot een flexibele, luchtdichte zegel. Dit plastisol is essentieel om het vacuüm te creëren en te behouden. Juist dit PVC-houdende materiaal is geïdentificeerd als een significante bron van microplastic-migratie.

De Perfecte Storm: Wanneer Hitte, Zuur en Zout Samenkomen

Plastic is niet onverwoestbaar. De stabiliteit ervan wordt constant op de proef gesteld door de omgeving. In een glazen pot of blik wordt het plastic blootgesteld aan een "perfecte storm" van drie stressfactoren, waarvan de laatste twee elkaar versterken.

Factor 1: Hitte (De Sterilisatie)

Om voedsel houdbaar te maken, moet het gesteriliseerd of gepasteuriseerd worden. Dit gebeurt nadat het product in de pot of het blik zit en de verpakking is verzegeld. De verpakking wordt onder druk verhit tot hoge temperaturen (vaak boven de 100°C tot wel 121°C). Deze hitte is de eerste en belangrijkste stressfactor die de chemische structuur van de plastic coating en de plastisol-ring verzwakt.

Factor 2: Zuur (De Chemische Aanval)

Veel geconserveerde producten zijn zuur: denk aan tomatensaus, augurken op azijn, kappertjes, zilveruitjes en citrusvruchten.

• Het Mechanisme: Zuur (een lage pH-waarde) tast polymeerketens direct chemisch aan. Dit proces, bekend als hydrolyse, 'knipt' de lange polymeermoleculen in kortere stukjes.

• Het Gevolg: De structurele integriteit van het plastic neemt af. De coating of zegel wordt brozer en degradeert fysiek, waarbij microscopische deeltjes—microplastics—afbreken en in de zure vloeistof terechtkomen.

Factor 3: Zout (De Weekmaker-dief)

Producten zoals augurken, olijven en vis in blik zitten in een pekel (een sterke zoutoplossing). Zout creëert een omgeving met een hoge 'ionische sterkte' die een ander, maar net zo destructief, effect heeft, specifiek op het plastisol (PVC) in deksels.

• Het Mechanisme: Om PVC zacht en flexibel te maken (nodig voor een goede afdichting), worden er grote hoeveelheden weekmakers (zoals ftalaten) aan toegevoegd. Zoutoplossingen hebben de eigenschap deze weekmakers uit het plastic te 'trekken' (een proces genaamd leaching).

• Het Gevolg: Het plastisol verliest zijn flexibiliteit. De weekmakers lekken in het voedsel (dit is chemische migratie), maar het achtergebleven plastic wordt hard, bros en instabiel. Dit broze PVC-skelet scheurt en versplintert vervolgens veel gemakkelijker onder invloed van hitte en de zure omgeving, wat leidt tot de fysieke afgifte van PVC-microplastics.

Conclusie: Vet, Zuur en Zout zijn de Grootste Risico's

Ja, er komen microplastics vrij uit de afdichtingen van conservenverpakkingen. Hoewel hitte de katalysator is, zijn het de chemische eigenschappen van het voedsel zelf die de degradatie veroorzaken.

Producten die de hoogste chemische stress veroorzaken op de verpakking, en dus het hoogste risico op microplastic-afgifte hebben, zijn:

1. Zure én Zoute producten: Augurken, zilveruitjes, olijven en kappertjes (hitte + zuur + zout).

  2. Zure producten: Tomatensaus, passata en andere groenten in zuur (hitte + zuur).

   3. Vette/Olieachtige producten: Pesto, vis in olie of zongedroogde tomaten in olie. (Hoewel hier niet             besproken, tasten vetten en oliën plastisol op een vergelijkbare manier aan als zout, door essentiële     componenten uit het plastic te trekken, wat leidt tot degradatie).

Hoewel het onmogelijk is om blootstelling volledig te vermijden, bevestigt dit dat de grootste bron van microplastics in geconserveerd voedsel waarschijnlijk niet het blik zelf is, maar de PVC-houdende plastisol-zegel in de deksels van glazen potten, geactiveerd door de agressieve inhoud die ze moeten beschermen.